حکم شرعی ارز دیجیتال موضوعی است که ذهن بسیاری از معامله‌گران را درگیر خود کرده است. زمان زیادی از ظهور ارزهای دیجیتال می‌گذرد، با این حال مردم کشورهای مسلمان بین یک دو راهی در مسیر معامله این رمزارزها قرار گرفته‌اند. از این رو علمای دینی اهل تشیع و تسنن تصمیم گرفتند که حکم شرعی و نظر خود را در رابطه با معامله رمزارزها بدهند. در این مقاله به بررسی حکم شرعی رمزارزها از دیدگاه علمای دینی می‌پردازیم و ابهام‌هایی که در این زمینه وجود دارند را بررسی می‌کنیم. تا انتها همراه ما باشید.
ارز دیجیتال و نظر علمای دینی در مورد آن
ارز دیجیتال یا رمزارز یک نوع پول الکترونیکی است که بر اساس رمزنگاری و شبکه‌های همتا به همتا ایجاد و مدیریت می‌شود. این ارزها معمولاً متمرکز نیستند و بدون نیاز به بانک یا دولت قابل تبادل هستند. ارز دیجیتال اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند برای پرداخت سریع، ارزان و بین‌المللی استفاده شود و همچنین می‌تواند به عنوان یک سرمایه‌گذاری یا یک ابزار حفاظت از ارزش دارایی‌ها عمل کند.
حکم شرعی ارز دیجیتال بستگی به نوع و خصوصیات آن دارد. برخی از علمای اسلامی، ارز دیجیتال را به خودی خود حرام نمی‌دانند ولی با توجه به ابهامات و مفاسد احتمالی در این نوع ارزها، ورود به این معاملات را دارای اشکال دانسته و می‌گویند لازم است در این موضوع بر اساس قوانین عمل شود.
نظر علمای دینی اهمیت زیادی دارد چون ارز دیجیتال یک موضوع جدید و پیچیده است که نیاز به بررسی و تحلیل از منظر فقه و اخلاق اسلامی دارد. علمای دینی می‌توانند با استناد به مبانی و اصول شرعی، راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌هایی را برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران ارز دیجیتال ارائه کنند و همچنین به مسئولان و مقامات نظام جمهوری اسلامی ایران در تعیین قوانین و مقررات مربوط به این حوزه کمک کنند. برای این منظور، لازم است نظر مراجع تقلید و فقهای مسلمان در این زمینه مطالعه و مورد توجه قرار گیرد. به نظرات مراجع تقلید که در ادامه آورده می‌شوند، توجه کنید:
حکم شرعی ارز دیجیتال حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (دامت‌برکاته) رهبر انقلاب اسلامی و مهم‌ترین مرجع تقلید شیعیان هستند. در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال رهبری از ایشان سوال‌های مختلفی شده است. ایشان در پاسخ به این سوال‌ها در مورد حکم معامله با ارزهای دیجیتال و بیت کوین چنین فتوایی را صادر کرده‌اند: «حکم تولید و خرید و فروش ارز دیجیتال، تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.» این فتوا دو معنی مهم دارد:
- اول اینکه ایشان ارزهای دیجیتال و بیت کوین را به خودی خود حرام نمی‌دانند و در صورتی که قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران اجازه دهند، می‌توان از آن استفاده کرد.
- دوم اینکه ایشان برای تعیین حکم شرعی بیت کوین، به قانون‌گذاری و نظارت دولتی اهمیت می‌دهند و مسئولیت را بر عهده مجلس شورای اسلامی و بانک مرکزی می‌گذارند.
این فتوا نشان می‌دهد که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (دامت‌برکاته) در برخورد با پدیده‌های جدید و پیچیده، از رویکردی منطقی و عقلانی استفاده می‌کنند و به جای انکار یا پذیرش محض آنها، سعی می‌کنند با توجه به مصالح و مفاسد موجود، راه حلی مناسب و مطابق با اصول و ارزش‌های اسلامی ارائه دهند.
نظر آیت‌الله مکارم شیرازی در مورد ارز دیجیتال
آیت‌الله مکارم شیرازی یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین مراجع تقلید شیعه است که در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال سوالات زیادی از ایشان پرسیدند و این‌طور گفته‌اند: «با توجه به ابهامات زیادی که رمزارزها دارد معامله آنها اشکال دارد.» ایشان از ابهامات ارزهای دیجیتال به خصوص بیت کوین به موارد زیر اشاره کرده‌اند:
- منشأ رمزارزها روشن نیست و نمی‌دانیم که چه کسانی و با چه هدفی در پشت آن هستند.
- این ارزها به خصوص بیت کوین از سوی دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی پذیرفته نشده‌اند و قابلیت تبدیل به ارزهای قانونی را ندارد.
- ارزهای دیجیتال منشأ سوءاستفاده‌های زیادی شده‌اند و می‌توانند برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق، تروریسم، فرار مالیاتی و شستشوی پول مورد استفاده قرار گیرند.
- این ارزها دارای نوسانات شدیدی هستند و می‌توانند باعث ضرر و زیان برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران شوند.
بنابراین، حکم شرعی ارز دیجیتال مکارم شیرازی این است که او ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت کوین را یک ارز نامشروع و مضر می‌دانند و از مسلمانان خواسته‌اند که از ورود به این نوع معاملات پرهیز کنند و به ارزهای معتبر و قانونی روی آورند. ایشان معتقدند که ارزهای دیجیتال می‌توانند برای اقتصاد کشور و جامعه اسلامی مشکلاتی ایجاد کنند و باید با اندیشه و احتیاط با آن برخورد شود.
حکم آیت‌الله هاشمی شاهرودی در مورد ارز دیجیتال
آیت‌الله هاشمی شاهرودی یکی از برجسته‌ترین فقها در حوزه علمیه قم بودند که در زمینه‌های مختلف فقهی و اصولی آثار گران‌بها و موثری تالیف کردند. ایشان همچنین به مدت ۱۰ سال ریاست مجلس خبرگان رهبری و به مدت ۱۵ سال ریاست شورای عالی قضایی را بر عهده داشتند.
آیت‌الله هاشمی شاهرودی در پاسخ به سوالی در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال و بیت کوین، چنین فتوایی صادر کردند: «با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع معامله دارد، استفاده از این پول جایز نیست». این فتوا بر اساس اصول و مبانی فقه و اصولی که آیت‌الله هاشمی شاهرودی در آثار خود بیان کردند، قابل تبیین و توجیه است. از جمله این اصول و مبانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اصل احتیاط: این اصل بیان می‌کند که در مواردی که حکم شرعی یک مسئله مشخص نیست یا اختلاف‌نظر بین مراجع وجود دارد، باید از انجام آن مسئله خودداری شود و با احتیاط عمل کرد. این موضوع از اصول مهم فقه است که برای حفظ منافع دینی و دنیوی مسلمانان و جلوگیری از وقوع ضررها و مفاسد مورد تاکید قرآن و سنت است.
اصل قمار: این اصل بیان می‌کند که هرگونه معامله‌ای که دارای عنصر قمار باشد، حرام و باطل است. این اصل از اصول مهم فقه اسلامی است که برای جلوگیری از اسراف و هدر رفتن مال و ایجاد اختلاف و دشمنی بین مسلمانان مورد تاکید قرآن و سنت است.
با توجه به این اصول و مبانی، آیت‌الله هاشمی شاهرودی ارزهای دیجیتال و بیت کوین را یک نوع از معاملات قمار می‌دانند که دارای ابهامات و مضرات زیادی است و از مسلمانان خواسته‌اند که از آن دوری کنند و به ارزهای معتبر و مجاز روی آورند. ایشان معتقدند که بیت کوین می‌تواند برای اقتصاد اسلامی و جامعه مسلمان مشکلاتی ایجاد کند و باید با حکمت و احتیاط با آن برخورد شود.
حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت‌الله سیستانی
آیت‌الله سیستانی یک فقیه بزرگ و مرجع تقلید شیعه ایرانی است که در نجف عراق اقامت دارد. وی در سال ۱۳۰۹ در مشهد زاده شد و تحصیلات حوزوی را در مشهد، قم و نجف آموخت. وی از شاگردان آیت‌الله خویی و آیت‌الله بروجردی بود و پس از درگذشت آیت‌الله خویی در سال ۱۴۱۳ قمری به مرجعیت رسید.
ایشان در جریان تغییر نظام و تصویب قانون اساسی جدید عراق پس از صدام حسین، نقش جدی ایفا کرد و دفاع از کشور را در برابر حمله داعش واجب کفایی خواند. وی همچنین مؤسس و حامی بسیاری از مراکز علمی، آموزشی، کتابخانه‌ها و مراکز خدمات اجتماعی در نقاط مختلف جهان است. وی تاکنون رساله‌های مختلفی در زمینه‌های فقه، اصول، رجال، تفسیر و اخلاق تألیف کرده است.
نظرات ایشان در مورد موضوعات مختلف به خصوص ارزهای دیجیتال مورد توجه بسیاری از افراد و شاگردان ایشان قرار گرفته است. حکم ایشان در مورد معامله ارزهای دیجیتال این چنین است: «در معامله ارزهای دیجیتال باید جانب احتیاط رعایت شود.»
بنابراین، می‌توان گفت که حکم شرعی ارز دیجیتال سیستانی، نسبت به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، موضع احتیاط و امتناع است و اجازه مستقیمی برای استفاده از آنها نمی‌دهند. اما این نظر، قطعی و نهایی نیست و ممکن است با توجه به تغییرات و شرایط مختلف، مورد بازنگری و تجدیدنظر قرار گیرد.
حکم شرعی آیت‌الله نوری همدانی در مورد ارز دیجیتال
آیت‌الله نوری همدانی از معروف‌ترین فقهای شیعه است که شاگردان بسیاری از سرتاسر جهان دارد. نظرات ایشان در مورد مسائل مختلف مورد توجه بسیاری از علمای دیگر قرار دارد. حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت‌الله نوری همدانی این است که ورود در این معاملات مشکل‌دار است و گفته‌اند که «با توجه به اینکه این نوع معامله از نظر شرعی و قانونی مشکلات زیادی دارد و ممکن است موجب ایجاد مفاسد اقتصادی و اجتماعی شود، از این رو توصیه می‌شود که افراد از ورود به چنین معاملاتی خودداری کنند.»
همچنین، ایشان افزوده‌اند که «اگر کسی به طور مجاز و قانونی از این نوع ارزها استفاده کند، باید مالیات و عوارض مربوطه را پرداخت کند و از تخلفات احتمالی نیز پرهیز کند.»
بنابراین، می‌توان گفت که آیت‌الله نوری همدانی، نسبت به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، موضع احتیاط و امتناع را در پیش گرفته‌اند و اجازه مستقیمی برای استفاده از آنها نمی‌دهند. اما این نظر، قطعی و نهایی نیست و ممکن است با توجه به تغییرات و شرایط مختلف، مورد بازنگری و تجدیدنظرهای بعدی قرار بگیرد.
حکم شرعی آیت‌الله شبیری زنجانی در مورد ارز دیجیتال
آیت‌الله شبیری زنجانی از جمله مراجع تقلید مهم محسوب می‌شوند و نظرات ایشان در مورد موضوعات مختلف مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. ایشان معاملات بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را دارای اشکال دانسته‌اند و گفته‌اند که «چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد». اما ایشان در پاسخ به سوال دیگری درباره حکم شرعی ارزهای دیجیتال می‌گویند: «اگر اعتبار دریافتی در مقابل کار حلال داده شود و خلاف قانون نباشد، اشکال شرعی ندارد.»
بنابراین، می‌توان گفت که حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت‌الله شبیری زنجانی، موضع احتیاط و امتناع است و اجازه مستقیمی برای استفاده از آنها نمی‌دهند. با این حال معامله‌گران باید مراقب باشند تا از حد و حدود اخلاقی و شرعی فراتر نروند.
حکم شرعی آیت‌الله گلپایگانی در مورد ارز دیجیتال
آیت‌الله گلپایگانی، معاملات ارزهای دیجیتال را دارای اشکال دانسته‌اند و گفته‌اند که «حرام و اکل مال به باطل است.» ایشان معتقدند که بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال دارای مالکیت دقیقی نبوده و بنابراین قابل خرید و فروش نیست. اما اگر بیت کوین را به فردی که مسلمان نیست، داده و در ازای آن وجهی دریافت شود، اشکال ندارد.
بنابراین، می‌توان گفت که حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر آیت‌الله گلپایگانی، موضع رد و منع است و اجازه مستقیمی برای استفاده از آنها نمی‌دهند. ایشان تاکید داشتند که مسلمانان در استفاده و معامله ارزهای دیجیتال باید جانب احتیاط را رعایت کنند و به اصول اخلاقی و شرعی نیز پایبند باشند.
نظر استاد رائفی‌پور در مورد ارز دیجیتال
در بررسی حکم شرعی ارز دیجیتال رائفی‌پور به سخنرانی‌های او می‌رسیم. آقای رائفی‌پور، در یکی از سخنرانی‌های خود، به موضوع ارزهای دیجیتال پرداخته و نظر خود را در این باره ابراز کرده‌اند. ایشان معتقدند که ارزهای دیجیتال، یکی از ابزارهای آخرالزمانی است که برای فریب و ضربه زدن به مسلمانان طراحی شده است.
ایشان می‌گویند که ارزهای دیجیتال، برخلاف ارزهای معمولی، دارای پشتوانه و ارزش واقعی نیستند و تنها بر اساس تقاضا و عرضه تعیین قیمت می‌شوند. این امر باعث می‌شود که ارزهای دیجیتال، نوسانات شدیدی داشته باشند و این امر برای سرمایه‌گذاران ریسک بالایی را همراه خود دارد.
علاوه بر این، آقای رائفی‌پور، ارزهای دیجیتال را بخشی از طرح جهانی برای ایجاد یک نظام مالی جدید می‌دانند که هدف آن، کنترل و نظارت بر تمامی معاملات و فعالیت‌های اقتصادی انسان‌ها است. ایشان معتقدند که ارزهای دیجیتال، به واسطه رمزنگاری و بلاک‌چین، دارای شفافیت و امنیت بالایی هستند و این امر، برای جذب مردم به سمت آنها، یک تبلیغات مثبت است.
اما در عین حال، این ارزهای دیجیتال، تحت کنترل گروه‌های خاصی هستند که می‌توانند به راحتی قیمت و مقدار آنها را تغییر دهند و باعث اختلال در بازارهای مالی شوند. ایشان می‌گویند که این گروه‌ها، با استفاده از ارزهای دیجیتال، قصد دارند که ارزهای ملی را از بین ببرند و یک ارز جهانی را به جای آنها قرار دهند که تحت نظر و سلطه آنها باشد.
ارز دیجیتال در سخنرانی‌های رائفی‌پور
استاد رائفی‌پور در سخنرانی‌های مختلفی درباره حکم شرعی ارز دیجیتال صحبت کرده‌اند. برخی از نکات مهم این صحبت‌ها عبارت‌اند از:
- استاد رائفی‌پور معتقد است که بیت کوین قابل تحریم نیست و می‌تواند یک راه‌حل برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی علیه ایران باشد.
- استاد رائفی‌پور از سیاست‌های دولت و وزارت نیرو در خصوص محدود کردن و گران کردن برق برای ماینرها انتقاد می‌کند و می‌گوید که میزان مصرف برق ماینینگ در مقایسه با کل مصرف برق کشور بسیار کم است.
- استاد رائفی‌پور از صهیونیست پژوهی خود به عنوان دلیلی برای رد نظریه‌هایی که بیت کوین را نقشه خود صهیونیست‌ها می‌دانند استفاده می‌کند و می‌گوید که بیت کوین با هدف خارج کردن پول از دست دولت‌ها و دادن آن به مردم شکل گرفته است.
- استاد رائفی‌پور در یک سخنرانی دیگر تناقض‌گویی می‌کند و می‌گوید که بیت کوین یک ارز مجازی است که برای تحریم ایران طراحی شده است و می‌تواند باعث افت قیمت ریال شود.
بنابراین، آقای رائفی‌پور به طور کلی توصیه می‌کند که ارزهای دیجیتال ناپایدار هستند و ابهامات زیادی دارند. از این رو افراد باید برای حفظ دارایی‌های مالی خود در مقابل رمزارزها جانب احتیاط را رعایت کنند.
حکم شرعی ارز دیجیتال از دیدگاه اهل سنت
اهل سنت ایران اعلام کرده‌اند که خرید و فروش بیت کوین و سایر رمزارزها که ماهیت پول دارند، اشکالی ندارد. اما تا زمانی که ارزهای دیجیتال در ایران به رسمیت شناخته شوند، باید از معامله آنها خودداری کرد.
اهل سنت دیگر کشورها نیز به طور کلی معامله با ارزهای دیجیتال را مجاز می‌دانند، مشروط بر اینکه از نظر قانونی مشکلی نداشته باشند و با اصول اخلاقی و اقتصادی اسلام سازگار باشد. حکم شرعی ارز دیجیتال اهل سنت به خصوص برخی از علمای اهل سنت از جمله «شیخ عبدالله بن زید آل محمود»، «شیخ عبدالله بن سلیمان المنیع»، «شیخ محمد بن صالح العثیمین»، و «شیخ محمد بن عبدالرحمن العریفی»، نظرات مثبتی در مورد ارزهای دیجیتال داشته‌اند و معامله آن را جایز می‌دانند.
اهل سنت بر اساس مبانی قرآنی و حدیثی، برخی از شرایط و ملاک‌هایی را برای قبولی ارزهای دیجیتال مطرح کرده‌اند. از جمله این شرایط می‌توان به ارزش ذاتی، قابلیت تبادل، ثبات، عدالت، شفافیت، امنیت و عدم تضاد با مصالح عمومی اشاره کرد.
معامله ارز دیجیتال در صرافی ایرانی اکس اونیکس
صرافی exonyx یکی از صرافیهای ایرانی فعال در دنیای رمزارزها است که با کارایی و عملکرد منحصربه‌فرد زمینه مناسبی برای حضور و فعالیت کاربران ایران در بازار ارزهای دیجیتال فراهم کرده است. برخی از مزایای این صرافی عبارت‌اند از:
- امنیت بالا: صرافی exonyx از روش‌های پیشرفته‌ای برای حفاظت از حساب کاربری و اطلاعات شخصی شما استفاده می‌کند. برای مثال، از تأیید دو مرحله‌ای، کد امنیتی و کیف پول سرد برای نگهداری رمزارزهای شما بهره می‌برد.
- سرعت و سهولت: صرافی exonyx با توجه به استفاده همگانی از تلفن همراه هوشمند و در دسترس بودن آن، اقدام به طراحی و ساخت اپلیکیشن خرید و فروش رمزارز نموده است. به نحوی که کاربران به راحتی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن فرایندهای مربوط به ثبت‌نام، احراز هویت، تأیید حساب کاربری و تراکنش‌های روزانه خود را انجام می‌دهند.
- پشتیبانی قوی: صرافی exonyx دارای تیم پشتیبانی مجرب و متخصص است که در صورت بروز هرگونه مشکل یا سوال، به سرعت پاسخگوی شما خواهند بود. شما می‌توانید از طریق تلگرام، ایمیل یا تماس تلفنی با آنها در ارتباط باشید.
- تنوع و انعطاف‌پذیری: صرافی exonyx از بیش از ۵۰ نوع رمزارز پشتیبانی می‌کند و امکان خرید و فروش آنها را با ریال ایرانی فراهم کرده است. همچنین، شما می‌توانید از این صرافی برای خرید و فروش ووچر پرفکت مانی نیز استفاده کنید.
سخن پایانی
در این مقاله در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال اطلاعات مهمی را در اختیارتان قرار دادیم. به طور کلی نظرها و حکم‌های شرعی مختلفی در این باره وجود دارد و این موضوع در معامله‌گران تردید ایجاد می‌کند. از این رو بهتر است هر فردی به مرجع تقلید خود مراجعه کرده و با حکم شرعی ایشان نسبت به معامله ارزهای دیجیتال اقدام کند. البته به طور کلی بیشتر مراجع با این موضوع مشکلی ندارند مگر اینکه به خلاف و گناه منجر شود که در آن صورت معامله با ارزهای دیجیتال را غیرشرعی می‌دانند.
دیدگاه خود را نسبت به این مطلب برای ما ارسال کنید
ارسال دیدگاهدیدگاه های کاربران